GLP-1 İlaçları ve Bariyatrik Cerrahi: Birlikte Kullanım, Etki ve Sonuçlar

GLP-1 analogları (semaglutid) ve GIP/GLP-1 (tirzepatid), bariyatrik cerrahinin rakibi değil tamamlayıcısıdır. Ameliyat öncesi köprü tedavisi, ameliyat sonrası plato döneminde destek ve uzun dönem metabolik bakımda birlikte kullanım; daha kalıcı kilo kaybı ve güçlü diyabet kontrolü sağlayabilir.

“Artık rakip değil, takım oyuncusu.”

Obezite Tedavisinde Yeni Bir Sayfa

Obezite; fazla kilonun ötesinde, metabolik dengesizlikler ve kronik iltihapla ilişkili bir hastalıktır. Geçmişte tedavi seçenekleri çoğunlukla diyet, egzersiz ve cerrahi ile sınırlıyken, son yıllarda GLP-1 ve GIP/GLP-1 analogları (ör. semaglutid: Ozempic, Wegovy; tirzepatid: Mounjaro, Zepbound) modern tedavi yelpazesine güçlü bir seçenek olarak eklenmiştir.

Bu ilaçlar bağırsak-beyin aksını etkileyerek iştahı ve açlık sinyallerini baskılar; daha az açlık, daha uzun tokluk ve daha düşük kalori alımıyla sonuçlanır. Özetle, cerrahinin hedeflediği metabolik yola farklı bir kapıdan yaklaşırlar.

GLP-1 Analogları Ne Yapar, Ne Yapmaz?

GLP-1 (glukagon benzeri peptid-1), yemekten sonra pankreasa insülin salgılama sinyali veren; mide boşalmasını yavaşlatıp tokluk hissini artıran doğal bir hormondur. GLP-1 ilaçları bu mekanizmayı taklit eder.

Sağladıkları

• Ortalama %10–15 düzeyinde kilo kaybı
• Kan şekeri, lipid profili ve kan basıncında iyileşmeler
• Tokluk hissinde artış, duygusal yeme davranışında azalma

Sınırlılıkları

• İlaç bırakıldığında kilonun geri gelme riski
• İleri obezite veya belirgin metabolik sendromda tek başına çoğu hastada yeterli olmama ihtimali

Kısacası GLP-1 ilaçları “mucize” değil; doğru hastada güçlü bir destekleyicidir.

Bariyatrik Cerrahi Hâlâ “Altın Standart”

Bariyatrik cerrahi (sleeve gastrektomi, gastrik bypass, SADI-S vb.) yalnızca kilo kaybı sağlamaz; hormonal, nörolojik ve mikrobiyom düzeyinde kalıcı değişikliklerle metabolik kontrolü güçlendirir. Diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıklarda uzun dönem remisyon oranları yüksektir.

• Ortalama kilo kaybı: %25–35
• Diyabet remisyonu: %60–80

GLP-1 ilaçlarının etkinliği cerrahinin yerini almak yerine; cerrahi öncesi, sonrası ve uzun dönem metabolik bakımda tamamlayıcı rol oynayabilir.

“İlaç mı, Cerrahi mi?” Yerine: “Nasıl Birlikte Kullanılır?”

1) Cerrahiye Hazırlık Dönemi

Ameliyat öncesi fazla kilonun ve karaciğer hacminin azaltılması amacıyla GLP-1’ler kısa süreli “köprü tedavi” olarak planlanabilir. Bu, anestezi ve cerrahi risklerini azaltmaya yardımcı olabilir.

2) Ameliyat Sonrası Dönem

Cerrahiden 12–18 ay sonra kilo kaybı yavaşladığında veya artış başladığında GLP-1 tedavisi yeniden gündeme gelebilir. Post-bariatrik dönemde ek kilo kaybı ve metabolik kontrolün güçlenmesi hedeflenir.

3) Uzun Dönem Metabolik Bakım

Yıllar içinde gelişebilecek “metabolik geri tepmeyi” dengelemek amacıyla GLP-1’ler uzun dönem bakım stratejisinin parçası olabilir.

Kısa Bir Klinik Senaryo (Anonim)

42 yaşında, VKİ 52, Tip 2 diyabetli bir hastada; semaglutid ile 4 ayda 11 kg kayıp ve HbA1c’de belirgin düşüş sağlandı. Ardından sleeve gastrektomi uygulandı. 1 yıl sonunda toplam 47 kg kayıp ve diyabette ilaçsız remisyon elde edildi. 18. ayda kilo plato yaptığında düşük doz tirzepatid eklendi ve ek 5 kg kayıp görüldü. Sonuç: İlaç ve cerrahi birlikte planlandığında sürdürülebilir kontrol mümkün olabilir.

Güncel Yaklaşımlardan Notlar

• ASMBS & IFSO (2022): VKİ ≥35 olan hastalarda, ilaç denemesi ön şartı olmaksızın cerrahi endikasyonu değerlendirilebilir.
• Çok kurumlu kılavuzlar: Ameliyat öncesi GLP-1 kullanan birçok hastada tedavi bireysel değerlendirmeyle sürdürülebilir.
• Birlikte kullanım: Uygun seçilmiş hastalarda ilaç-cerrahi kombinasyonunun metabolik kontrolü desteklediğine dair veriler artmaktadır.

GLP-1 + Cerrahi: Özet Karşılaştırma

Özet Mesaj

GLP-1 ilaçları tek başına “çözüm” değildir; bariyatrik cerrahi ise hâlâ tedavinin ana taşıdır. Doğru hasta seçimi ve deneyimli ekiplerle birlikte planlandığında süreç daha güvenli ve sürdürülebilir hâle gelir.

Pratik Öneriler

• Hekime danışmadan GLP-1 başlanmamalı; cerrahi sonrası doz/izlem kişiye özel planlanmalıdır.
• Protein alımını yeterli tutun; direnç egzersizi ile kas kaybını önlemeye çalışın.
• Takip kontrollerini aksatmayın; davranış değişikliğini sürdürün.

Sonuç

GLP-1 analogları bariyatrik cerrahinin rakibi değil; stratejik ortağıdır. Obezite multidisipliner ve çok modelli bir yaklaşımla ele alındığında kalıcı başarı olasılığı artar. Cerrahi “kök çözüm”, GLP-1 ise “sürdürülebilir denge” için güçlü bir destektir.